Artykuł
Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów - ile jeszcze kroków do UNESCO?
Geopark jest obszarem o określonych granicach i wyjątkowych wartościach geologicznych w skali całej Ziemi. Idea specjalnej ochrony i promocji georóżnorodności realizowana jest przez Oddział Nauk o Ziemi UNESCO poprzez utworzenie w 1998 r. Międzynarodowej Sieci Geoparków.
W Polsce, jak dotąd, powstały dwa Geoparki - Gór Świętokrzyskich oraz transgraniczny Park Łuk Mużakowa. Starania o wpis do Sieci Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów formalnie trwają od 2019 r., choć przygotowania zaczęły się już kilka lat wcześniej. Autorem aplikacji są geolodzy i edukatorzy ze Stowarzyszenia Kaczawskiego, wspierani przez Radę Naukową, w tym profesora Piotra Migonia z Instytutu Geografii Uniwersytetu Wrocławskiego. Treść złożonej aplikacji nie pozostawiła wątpliwości, że region Gór i Pogórza Kaczawskiego, na którym udokumentowano 500 milionów lat historii Ziemi, spełnia wymogi wpisu do Sieci. W ślad za aplikacją, przybyli ewaluatorzy UNESCO. Po tej wizycie uzyskaliśmy status aspirującego Geoparku oraz listę rekomendacji, które powinniśmy wdrożyć do kwietnia 2024 r. Po złożeniu kompletnego raportu z wdrażania rekomendacji, co może nastąpić jeszcze przed wyznaczonym terminem, znajdziemy się w zaszczytnym międzynarodowym gronie spełniającym standardy UNESCO w zakresie ochrony, edukacji i promocji dziedzictwa geologicznego Ziemi. Pierwszym krokiem do spełnienia rekomendacji było powołanie przez Burmistrza Miasta Złotoryja, na drodze otwartego konkursu, koordynatora biura Geoparku Kraina Wygasłych Wulkanów przy Urzędzie Miasta Złotoryi w październiku 2022.
Od tego czasu zintensyfikowały się nasze wysiłki w wypełnianiu rekomendacji. Powołano Radę Programową Geoparku, której pierwsze spotkanie odbyło się 9 listopada 2022 r. na Zamku Grodziec. W Radzie zasiadają przedstawiciele 14 gmin wchodzących w skład Geoparku (Złotoryja - gmina miejska i wiejska, Zagrodno, Pielgrzymka, Świerzawa, Wojcieszów, Jeżów Sudecki, Paszowice, Bolków, Jawor, Wądroże Wielkie, Ruja, Legnickie Pole i Mściwojów), Nadleśnictw, których obszar częściowo pokrywa się z obszarem Geoparku (Złotoryja, Jawor, Legnica, Lwówek Śląski, Śnieżka) oraz Parku Krajobrazowego Chełmy. Podczas spotkania na Grodźcu, poza powołaniem Rady, udało się wypełnić jeszcze jeden punkt z listy rekomendacji.
Podpisaliśmy porozumienie z ks. Tomaszem Stawiakiem, reprezentującym Kościół Pokoju wJaworze - jedyny zabytek na tym obszarze wpisany jak dotąd na Listę Światowego
Dziedzictwa Kultury UNESCO i to z imponującym, ponad dwudziestoletnim stażem.
Jakie działania podejmowane będą w ramach Geoparku i dlaczego jest to wiekopomna szansa dla regionu?
Geopark służy przede wszystkim badaniom oraz popularyzacji wiedzy w trzech obszar spod akronimu ABC (A - abiotic, czyli przyroda nieożywiona, b - biotic, czyli przyroda ożywiona oraz c - culture, czyli dziedzictwo kulturowe). Badania i popularyzacja wiedzy to narzędzia ochrony Geoparku, których zadaniem jest poprowadzenie obszaru w kierunku spójnego, zrównoważonego rozwoju, opartego o turystykę w typie slow, to jest taką, która nie stawia na masowość tego zjawiska, a na świadome korzystanie z zasobów lokalnych w taki sposób, który umożliwi przekazanie ich w nieuszczuplonej formie kolejnym pokoleniom.
W jaki sposób zamierzamy przekuć te założenia na realne działania?
Obecnie działamy wieloaspektowo, w tym:
- tworzymy turystyczne szlaki piesze, których zadaniem jest równomierne rozpraszanie ruchu turystycznego tak, by nie zagrażał on miejscom szczególnie chronionym (np.
rezerwatom przyrody czy szczególnie cennym geopunktom), a jednocześnie będzie promował usługi gastronomiczne i noclegowe w regionie; - edukujemy poprzez popularyzację wiedzy za pomocą portalu gorykaczawskie.pl czy nasze media społecznościowe (fb: Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów i 14 kroków
do UNESCO), obecność w mediach tradycyjnych, jak prasa i radio. Planujemy również powołanie we współpracy z Nadleśnictwami grupy młodzieżowej Geopark Rangers,
której zadaniem będzie pełnienie funkcji mobilnej informacji turystycznej w terenie oraz uwrażliwianie turystów na niebezpieczne zachowania, takie jak: pozostawianie
śmieci w terenie, rozpalanie ognisk w niedozwolonych miejscach, płoszenie zwierząt czy niewłaściwe parkowanie w terenach leśnych. Planujemy także organizację konferencji na temat zrównoważonego rozwoju i turystyki; - wspieramy i promujemy lokalnych przedsiębiorców oferując reklamę ich działań na naszej stronie internetowej i w mediach społecznościowych;
- współpracujemy z Geoparkami w Polsce (Góry Świętokrzyskie i Łuk Mużakowa) oraz za granicą (Geopark Czeski Raj). Bierzemy udział w międzynarodowych konferencjach
UNESCO; - promujemy lokalne inicjatywy dla ochrony środowiska, np. warsztaty z retencji wody, ogrodów leśnych czy Sudecki Bank Nasion w Nowej Wsi Wielkiej;
- promujemy i stymulujemy działania kulturalne, np. poprzez organizację Festiwalu Podróżniczego czy spotkań autorskich;
- tworzymy strategię marketingową i masterplan Geoparku w oparciu o szeroko zakrojone konsultacje z przedsiębiorcami, lokalnymi liderami, społecznikami i samorządowcami regionu.
Dzięki tym ostatnim działaniom, wiemy już, jaki obraz potrzeb rozwoju Gór i Pogórza Kaczawskiego wyłania się z relacji jego mieszkańców. Wiemy, że nie chcemy stać się parkiem rozrywki, nie chcemy przyciągać nieopanowanych rzesz turystów, nie chcemy intensywnie przekształcać dziewiczego jeszcze terenu. Stawiamy na świadomego odbiorcę naszej oferty.
Turystę, który przyjedzie tu odpocząć w ciszy i skorzystać z szerokiej oferty edukacyjnej dającej mu narzędzia pozwalające zmierzyć się z wyzwaniami współczesności i najbliższych lat, to jest kurczących się zasobów Ziemi, wzrostu zanieczyszczenia i zmian klimatycznych. Naszym zadaniem jest podejmowanie działań mitygujących te zmiany, aby umożliwić wykorzystanie zasobów lokalnych przyszłym pokoleniom. To ogromna szansa na zrównoważony rozwój dla miast takich, jak Złotoryja, Świerzawa, Jawor i Bolków.
